Ortadoğu'da Savaş Yeniden Çıksa Petrol Krizi Yeniden Ortaya Çıkacak mı?

Ortadoğu dünyanın en önemli petrol üreten bölgesi ve en istikrarsız jeopolitik bölgesidir. Filistin ile İsrail arasındaki çatışmanın uzun bir tarihi var ve çoğu zaman yerel savaşlar veya terörist saldırılarla sonuçlanıyor.

7 Ekim 2023'te Filistin silahlı örgütü Hamas, Gazze Şeridi'nden İsrail'e yüzlerce roket fırlattı ve İsrail, Gazze Şeridi'ne çok sayıda hava saldırısı düzenledi. İki taraf arasındaki çatışma yüzlerce ölüm ve yaralanmayla sonuçlandı ve aynı zamanda uluslararası toplumun da geniş ilgisini ve kınamasını çekti. Filistin-İsrail çatışmasının uluslararası petrol fiyatları üzerindeki etkisi temel olarak iki açıdan yansımaktadır: Birincisi, piyasadaki riskten kaçınma duygusunu artırarak yatırımcıların riskli varlıkları satarak altına, ham petrole ve diğer güvenli liman varlıklarına yönelmesine neden olmasıdır. ; ikincisi, Orta Doğu'da petrol fiyatlarını artırıyor Arz belirsizliği, çatışmanın İran ve Irak gibi diğer önemli petrol üreticisi ülkelere de sıçrayabileceği veya petrol taşımacılığının güvenliğini etkileyebileceği endişelerine yol açtı. Bu nedenle Filistin-İsrail çatışmasının patlak vermesinin ardından uluslararası petrol fiyatları keskin bir şekilde yükseldi.

Ancak sektördeki kişiler, Filistin-İsrail çatışmasının mevcut turunun 1973 petrol krizini tekrarlamanın zor olacağına ve petrol fiyatlarının yükselmesinde sınırlı bir etkiye sahip olacağına inanıyor. Sebepler şöyle: Birincisi, ne Filistin ne de İsrail büyük petrol üreticileri veya tüketicileri değiller ve petrol piyasası üzerinde doğrudan etkileri çok az; ikincisi, küresel petrol arz ve talebi şu anda nispeten dengeli ve OPEC+ ittifakı gönüllü üretim kesintileri yoluyla petrol fiyatlarına destek sağladı. Üçüncüsü, dünyanın en büyük petrol üreticisi ve tüketicisi olarak ABD, gerektiğinde tedarik sağlayabilecek yeterli stratejik rezervlere ve kaya gazı kaynaklarına sahiptir; dördüncüsü, mevcut Filistin-İsrail çatışması henüz tam kapsamlı bir savaşa dönüşmedi ve diğer petrol üreten ülkelerin de her iki tarafa da müdahale etme veya destekleme niyeti gösterilmedi. Elbette bu yargılar çatışmanın daha da kötüleşmeyeceği varsayımına dayanıyor. Özetle, Orta Doğu'daki "barut fıçısı" yeniden alevlendi ve uluslararası petrol fiyatları yükseldi, ancak petrol krizinin yeniden yaşanması pek mümkün görünmüyor. Elbette bu, Orta Doğu'daki siyasi risklerin ve petrol piyasasındaki oynaklığın göz ardı edilebileceği anlamına gelmiyor.

Ayrıca bugünkü petrol piyasası 1973'tekinden tamamen farklıdır.

Sezgisel olarak OPEC üretim kesintileri ve ambargolar gibi önlemler alsa bile 1973'teki gibi bir etki yaratmayacak. Bunun nedeni bir yandan küresel petrol üretim modelinin çeşitlenmesi, diğer yandan ise Petrolün uluslararası enerji yapısı da değişti.

1973'te küresel enerji tüketiminin %50'den fazlası petrol, yaklaşık %20'si ise doğal gazdan oluşuyordu. 2022 yılına gelindiğinde petrolün payı %30'a düşecek ve doğal gazın payı hâlâ %20 civarında olacak. Petrolün önemi önemli ölçüde azaldı.

Ancak petrolün payı azalsa bile, petrol üreticisi ülkeler üretimi önemli ölçüde azaltarak petrol fiyatlarını yine de artırabilirler (bunu yapıp yapmadıklarını tartışmayalım). Peki Suudi Arabistan ya da OPEC'in bu kadar güçlü bir iradesi var mı?

OPEC, 2020 yılında salgın nedeniyle petrol fiyatlarında yaşanan düşüş dışında son yıllarda aşırı üretim kısıntısı ve fiyat koruma politikaları uygulama konusunda isteksiz davranıyor. Bunda temel bir mantık var: Mevcut enerji geçişi bağlamında, aşırı yüksek petrol fiyatları, petrol ikamesi sürecini hızlandırabilir, bu da petrol talebini azaltacak ve petrol üreten ülkelerin çıkarlarını etkileyecektir.

Bugün 2023'te OPEC üretim kısıntısı tedbirleri alsa bile Rusya'nın üretim kısıntısı gibi belirsiz faktörler söz konusu olabilir. Bu nedenle, Suudi Arabistan tarafından temsil edilen petrol üreticisi ülkelerin, kendi temel çıkarlarına dokunmadan, 1973'tekine benzer müdahale önlemlerini yeniden başlatmaları pek olası değil.

Ayrıca, bugün ile 1973 arasındaki bir diğer önemli fark da tam olarak 1973 krizinin sonucudur: Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'nın her ikisinin de belirli miktarda petrol rezervi vardır.

ABD petrol rezervleri son yıllarda petrol fiyatlarını etkileyen önemli bir faktör haline geldi. Goldman Sachs'ın tahminlerine göre ABD petrol rezervleri son 40 yılın en düşük seviyesinde olmasına rağmen. Ancak aşırı bir petrol krizi varsa bütçenin bu kısmı yine de etkinin bir kısmını telafi edebilir.